به گزارش لقمه، چند چیز در غذا خوردن مستحب است؛ اول: هر دو دست را پیش از غذا بشوید. بعد از غذا دست‏خود را بشوید و با دستمال خشک کند.
دوم: میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن کند و بعد از همه دست بکشد، و پیش از غذا اول میزبان دست‏خود را بشوید بعد کسى که طرف راست او نشسته و همین طور تا برسد به‏کسى که طرف چپ او نشسسته، و بعد از غذا اول کسى که طرف چپ میزبان نشسته دست ‏خود را بشوید و همین طور تا به طرف راست میزبان برسد.
سوم: در اول غذا "بسم الله" بگوید ولى اگر سر یک سفره چند جور غذا باشد، در وقت‏خوردن هر کدام آنها، گفتن "بسم الله" مستحب است.
چهارم: با دست راست غذا بخورد.
پنجم: اگر چند نفر سر یک سفره نشسته‏اند، هر کسى از غذاى جلو خودش بخورد.
ششم: لقمه را کوچک بردارد. سر سفره زیاد بنشیند و غذا خوردن را طول بدهد.
هفتم: غذا را خوب بجود. بعد از غذا خداوند عالم را حمد کند. بعداز غذا خلال نماید، ولى با چوب انار و چوب ریحان و نى و برگ درخت‏خرما خلال نکند.
هشتم: در اول روز و اول شب غذا بخورد و در بین روز و در بین شب غذا نخورد. بعد از خوردن غذا به پشت بخوابد و پاى راست را روى پاى چپ بیندازد.
نهم : در اول غذا و آخر آن نمک بخورد. میوه را پیش از خوردن با آب بشوید. (1)


نظر قرآن در رابطه با خوردنی ها و آشامیدنی ها
قرآن مجید آیات زیادی در ارتباط با میل خوردن و آشامیدن انسان دارد و با توجه به این که اینگونه آیات معمولاً در مقام گوشزد کردن نعمتهای الهی به انسان هستند، بر فطری بودن لذّت و لذیذ بودن نعمتهایی که مورد توجّه و یادآوری قرار گرفته اند نیز اشعار دارند. یک دسته از این آیات، تنها موضوع نعمتهای خدا را در مورد رزق و روزی انسان و خوردن و آشامیدن او مورد توجّه و یاد آوری قرار داده است بنابراین، محتوای آنها با مذموم بودن و ممنوع بودن استفاده از این نعمت ها ارتباطی ندارد و از همین رو، هیچ نکوهشی از خورد ن و آشامیدن در آنها به چشم نمی خورد بعنوان مثال: خداوند د ر یکی از این آیات می فرماید: « او لم یروا انا نسوق الماء الی الارض الجرز فنخرج به زرعا تاکل منه انعامهم و انفسهم افلا یبصرون»[1] مگر ندیده اند که ما آب باران را به سوی زمینهای خشک و بی آب و علف روان می سازیم تا به وسیله آن کشتها را برویانیم (و مزارع را سر سبز کنیم) که از حاصل آن چارپایان وخودشان بخورند آیا اینها را نمی نگرند؟»


رخصت استفاده از روزی
دسته دیگری از آیات، صریحاً به استفاده انسان از خوردنیها و آشامیدنها فرمان می دهد؛ اما از آنجا که این گونه فرمانها در مواردی صادر شده که گمان منع استفاده از این نعمتها و حرمت خوردن آنها وجود داشته، آنها هیچ گونه دلالتی بر مطلوبیت وجوبی یا استحبابی خوردن یا آشامیدن ندارند. بعنوان نمونه: و هو الذی انشأ جنات معروشات و غیر معروشات والنخل و الزرع مختلفا اکله و الزیتون و الرمان متشابها و غیر متشابه کلوا من ثمره اذا أثمر و اتوا حقه یوم حصاده و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین. و من الانعام حموله و فرشا کلوا مما رزقکم الله و لا تتبعوا خطوات الشیطان انه لکم عدو مبین»[2] اوهمان کسی است که باغهایی از درختان داربستی و غیرداربستی ودرختان خرما و کشت و زرعهایی از دانه ها و حبوبات و خوردنیهای گوناگون و زیتون و انار و میوه های همگون و ناهمگون فراهم آورد. از میوه های آن وقتی رسید بخورید و به فقرا عطا کنید و مواظب باشید که اسراف نکنید که خدا اسرافکاران را دوست نمی دارد و نیز از چارپایان باربر و سواری آفرید بخورید از آنچه که خدا روزیتان کرده و از شیطان پیروی مکنید که دشمن آشکار شماست .


لذت خوردن و آشامیدن در جهان دیگر
دسته دیگری از آیات دلالت دارند بر این که در جهان آخرت هم برای مومنین و اهل سعادت، این نعمت برقرار است و حکایت می کند از این که میل به خوردن و آشامیدن و التذاذ از آن ها منحصر به زندگی انسان در دنیا نیست بلکه در جهان پس از مرگ هم وجود دارد. آیات در این زمینه فراوان است که به چند نمونه اشاره می شود: «مثل الجنه التی وعد المتقون تجری من تحتها الانهار اکلها دائم و ظلها ... » [3] بهشتی که به تقوا پیشگان وعده داده شده آن است که از زیر درختانش نهرها جاری و خوردنیها و سایه آن ابدی است. از مجموع آیات فوق استفاده می شود که این میل یک امر فطری است که حتی در عالم آخرت هم از انسان سلب نمی شود بلکه همین میل سبب می شود که اهل بهشت از نعم بهشتی متنعّم و بهره مند شوند و اهل دوزخ نیز به وسیله خوردنیها و آشامیدنیهای نامطلوب جهنّم مورد آزار و شکنجه قرار گیرند .
حدود اخلاقی خوردن و آشامیدن
خوردن و آشامیدن مقداری از غذای حلال و پاک برای سلامتی و کسب توانایی مفید است و ارزش اخلاقی مثبت دارد ولی خوردن و آشامیدنی که یا از جهت مقدار و یا از جهت کیفیت برای جسم و روح انسان مضر باشد از نظر اخلاقی مذموم است .(5)



پی نوشت ها:

{1} رساله توضیح المسائل ، احکام خوردنی ها و آشامیدنی ها
[2] آیه 27 سوره سجده ، آیه 33 یس ، آیه 22 بقره و آیه 32 سوره ابراهیم با همین تعبیر آمده است .
[3] انعام /141
[4] رعد / 35
5: سایت مرکز پاسخگویی به شبهات و سوالات دینی حوزه علمیه قم



بازگشت به صفحه نخست